Ένα από τα μεγάλα επιστημονικά έργα του 21ου αιώνα, το ραδιοτηλεσκόπιο Square Kilometer Array (SKA) ξεκινά τη φάση της κατασκευής του. To SKA που σημαίνει "συστοιχία τετραγωνικού χιλιομέτρου" θα είναι το μεγαλύτερο ραδιοτηλεσκόπιο στον κόσμο όταν ολοκληρωθεί το 2028.
Χωρισμένη στη Νότια Αφρική και την Αυστραλία, με έδρα το Ηνωμένο Βασίλειο, η εγκατάσταση θα ασχοληθεί με τα μεγαλύτερα ερωτήματα της αστροφυσικής. Θα εκτελεί τις πιο ακριβείς δοκιμές των θεωριών του Αϊνστάιν και θα αναζητά ακόμα και εξωγήινους.
Αντιπροσωπείες από τις οκτώ χώρες που ηγούνται του έργου παρευρίσκονται σε τελετές στο απομακρυσμένο Murchison shire στη Δυτική Αυστραλία και στο Karoo του Βόρειου Ακρωτηρίου της Νότιας Αφρικής.
"Αυτή είναι η στιγμή που γίνεται πραγματικότητα", δήλωσε ο καθηγητής Phil Diamond, γενικός διευθυντής του οργανισμού Square Kilometre Array. "Ήταν ένα ταξίδι 30 ετών. Τα πρώτα 10 χρόνια αφορούσαν την ανάπτυξη των εννοιών και των ιδεών. Τα δεύτερα 10 χρόνια αφιερώθηκαν στην ανάπτυξη της τεχνολογίας. Και στη συνέχεια, η τελευταία δεκαετία αφορούσε τον λεπτομερή σχεδιασμό, την εξασφάλιση των τοποθεσιών, την επίτευξη συμφωνίας των κυβερνήσεων για τη δημιουργία ενός οργανισμού (SKAO) και την παροχή των κεφαλαίων για την έναρξη", δήλωσε στο BBC News.
Η αρχική αρχιτεκτονική του τηλεσκοπίου θα περιλαμβάνει λίγο λιγότερο από 200 παραβολικές κεραίες, ή "πιάτα", καθώς και 131. 000 διπολικές κεραίες, οι οποίες μοιάζουν λίγο με χριστουγεννιάτικα δέντρα. Ο στόχος είναι να κατασκευαστεί ένας αποτελεσματικός χώρος συλλογής εκατοντάδων χιλιάδων τετραγωνικών μέτρων. Αυτό θα δώσει στο SKA απαράμιλλη ευαισθησία και ανάλυση καθώς θα εξερευνά στόχους στον ουρανό. Το σύστημα θα λειτουργεί σε ένα εύρος συχνοτήτων από περίπου 50 megahertz έως, τελικά, 25 gigahertz. Σε όρους μήκους κύματος, αυτό κυμαίνεται μεταξύ εκατοστών και μέτρων. Αυτό θα επιτρέψει στο τηλεσκόπιο να ανιχνεύσει πολύ αμυδρά ραδιοσήματα που προέρχονται από κοσμικές πηγές δισεκατομμύρια έτη φωτός μακριά από τη γη, συμπεριλαμβανομένων των σημάτων που εκπέμφθηκαν τα πρώτα εκατοντάδες εκατομμύρια χρόνια μετά τη Μεγάλη Έκρηξη.
Μια από τις μεγάλες αναζητήσεις του SKA θα είναι να ανιχνεύσει την πλήρη ιστορία του υδρογόνου, του πιο άφθονου στοιχείου στο Σύμπαν. Το τηλεσκόπιο θα είναι σε θέση να ανιχνεύσει την παρουσία του υδρογόνου ακόμη και πριν τα μεγάλα νέφη του καταρρεύσουν για να σχηματίσουν τα πρώτα αστέρια.
"Το SKA πρόκειται να συμβάλει σε πολλούς τομείς της αστρονομίας", δήλωσε η δρ Shari Breen, επικεφαλής των επιστημονικών δραστηριοτήτων του αστεροσκοπείου. "Η μία θα ήταν αυτές οι 'γρήγορες ραδιοεκρήξεις' που έχουν ανιχνευθεί. Αυτά τα πράγματα παράγουν το ισοδύναμο της ενέργειας ενός ολόκληρου έτους από τον ήλιο μας σε κλάσματα του δευτερολέπτου. Και δεν έχουμε ιδέα τι είναι. Πώς είναι αυτό δυνατόν; Ας ελπίσουμε ότι το SKA θα έχει μια απάντηση".
Το τηλεσκόπιο κατασκευάζεται σε περιοχές που χρησιμοποιούνται ήδη για ραδιοαστρονομία σε μικρότερη κλίμακα. Για την επέκταση αυτών των περιοχών, ωστόσο, απαιτήθηκαν διάφορες συμφωνίες γης, με αγρότες στο Καρού και με τους Wajarri Yamaji, τους κατόχους τίτλων ιδιοκτησίας των Αβοριγίνων στο Murchison. Η κοινότητα Wajarri διοργάνωσε τη Δευτέρα τον εορτασμό για τα εγκαίνια του SKA.
Κατά τη διάρκεια των τελετών θα ανακοινωθούν διάφορες συμβάσεις προμηθειών. Αυτές θα αυξήσουν τη συνολική οικονομική δαπάνη μέχρι σήμερα σε κάτι λιγότερο από 500 εκατ. ευρώ (430 εκατ. λίρες) από τον αναμενόμενο τελικό προϋπολογισμό κατασκευής των 2 δισ. ευρώ. Το πρώτο σημαντικό ορόσημο θα έρθει το 2024, όταν τέσσερα πιάτα στην Αυστραλία και έξι σταθμοί κεραιών στη Νότια Αφρική θα λειτουργήσουν απρόσκοπτα μαζί ως ένα βασικό τηλεσκόπιο. Αυτή η απόδειξη της αρχής θα δώσει στη συνέχεια το έναυσμα για την πλήρη ανάπτυξη της συστοιχίας.
Μέχρι το 2028, το SKA θα έχει πραγματική επιφάνεια συλλογής λίγο κάτω από 500.000 τμ. Όμως, η διάταξη είναι τέτοια που μπορεί να συνεχίσει να αυξάνεται, ίσως μέχρι το πολυπόθητο ένα εκατομμύριο τμ ή ένα τετραγωνικό χιλιόμετρο. Ένας τρόπος για να συμβεί αυτό είναι να ενταχθούν όλο και περισσότερες χώρες στον οργανισμό και να παράσχουν τα απαραίτητα κεφάλαια.
Τα σημερινά μέλη είναι: Νότια Αφρική, Αυστραλία, Ηνωμένο Βασίλειο, Κίνα, Ιταλία, Κάτω Χώρες, Πορτογαλία και Ελβετία. Οι χώρες αυτές έχουν επικυρώσει τη συνθήκη. Η Γαλλία, η Ισπανία, και πιο πρόσφατα η Γερμανία, έχουν μπει στην ενταξιακή πορεία. Ο Καναδάς, η Ινδία, η Σουηδία, η Νότια Κορέα και η Ιαπωνία έχουν δηλώσει την πρόθεσή τους να συμμετάσχουν κάποια στιγμή.
"Και στην πραγματικότητα βρισκόμαστε στη διαδικασία να μιλήσουμε και με άλλες χώρες, για να δούμε τι ενδιαφέρον θα μπορούσαν να έχουν να συμμετάσχουν στην παρατήρηση", δήλωσε ο καθηγητής Diamond.
Δείτε εδώ ένα ενδιαφέρον βίντεο για το SKA:
Πηγές εικόνων: BBC/SKA