Η εκτόξευση του Ευκλείδη σηματοδοτεί την αρχή μιας φιλόδοξης αποστολής για την αποκάλυψη της φύσης δύο μυστηριωδών συστατικών του Σύμπαντός μας - της σκοτεινής ύλης και της σκοτεινής ενέργειας - με σκοπό να μας βοηθήσει να απαντήσουμε στο θεμελιώδες ερώτημα: από τι είναι φτιαγμένο το Σύμπαν;
Το διαστημόπλοιο «Ευκλείδης» της ESA απογειώθηκε μέσω ενός πυραύλου SpaceX Falcon 9 από τον Διαστημικό Σταθμό Cape Canaveral, στη Φλόριντα των ΗΠΑ, στις 17:12 θερινή ώρα Κεντρικής Ευρώπης, την 1η Ιουλίου. Μετά την εκτόξευση και τον διαχωρισμό από τον πύραυλο, το Ευρωπαϊκό Κέντρο Διαστημικών Επιχειρήσεων (ESOC) της ESA στο Ντάρμσταντ της Γερμανίας επιβεβαίωσε την απόκτηση σήματος μέσω του επίγειου σταθμού New Norcia στην Αυστραλία στις 17:57 θερινή ώρα Κεντρικής Ευρώπης.
Εξερευνώντας το σκοτεινό Σύμπαν
Ο «Ευκλείδης» θα παρατηρήσει δισεκατομμύρια γαλαξίες σε απόσταση έως 10 δισεκατομμύρια έτη φωτός για να δημιουργήσει τον μεγαλύτερο, πιο ακριβή τρισδιάστατο χάρτη του Σύμπαντος, με την τρίτη διάσταση να αντιπροσωπεύει τον ίδιο τον χρόνο. Αυτός ο λεπτομερής χάρτης του σχήματος, της θέσης και της κίνησης των γαλαξιών θα αποκαλύψει πώς κατανέμεται η ύλη σε τεράστιες αποστάσεις και πώς εξελίχθηκε η διαστολή του Σύμπαντος στην κοσμική ιστορία, επιτρέποντας στους αστρονόμους να συμπεράνουν τις ιδιότητες της σκοτεινής ενέργειας και της σκοτεινής ύλης. Αυτό θα βοηθήσει τους θεωρητικούς επιστήμονες να βελτιώσουν την κατανόησή μας όσον αφορά τον ρόλο της βαρύτητας και να εντοπίσουν τη φύση αυτών των αινιγματικών οντοτήτων.
«Σήμερα γιορτάζουμε την επιτυχημένη εκτόξευση μιας πρωτοποριακής αποστολής που τοποθετεί την Ευρώπη στην πρώτη γραμμή των κοσμολογικών μελετών», σύμφωνα με την Carole Mundell, Διευθύντρια Επιστήμης της ESA. «Αν θέλουμε να κατανοήσουμε το Σύμπαν στο οποίο ζούμε, πρέπει να αποκαλύψουμε τη φύση της σκοτεινής ύλης και της σκοτεινής ενέργειας και να κατανοήσουμε τον ρόλο που έπαιξαν στη διαμόρφωση του σύμπαντός μας. Για να εξετάσει αυτά τα θεμελιώδη ερωτήματα, ο «Ευκλείδης» θα μας παράσχει τον πιο λεπτομερή χάρτη του εξωγαλαξιακού ουρανού. Αυτός ο ανεκτίμητος πλούτος δεδομένων θα επιτρέψει επίσης στην επιστημονική κοινότητα να διερευνήσει και πολλές άλλες πτυχές της αστρονομίας, για πολλά ακόμη χρόνια.»
Για την επίτευξη του φιλόδοξου επιστημονικού του στόχου, ο «Ευκλείδης» είναι εξοπλισμένος με ένα ανακλαστικό τηλεσκόπιο 1,2 m που τροφοδοτεί τα δύο καινοτόμα επιστημονικά όργανα: το VIS, το οποίο λαμβάνει πολύ ευκρινείς εικόνες γαλαξιών σε ένα μεγάλο μέρος του ουρανού, και το NISP, το οποίο μπορεί να αναλύσει το υπέρυθρο φως των γαλαξιών ανά μήκος κύματος για να καθορίσει με ακρίβεια την απόστασή τους.
Το διαστημόπλοιο και οι επικοινωνίες θα ελέγχονται από το Ευρωπαϊκό Κέντρο Διαστημικών Επιχειρήσεων (ESOC). Για να αντιμετωπίσει τον τεράστιο όγκο δεδομένων που θα καταγράψει ο «Ευκλείδης», το δίκτυο κεραιών Estrack της ESA έχει αναβαθμιστεί αναλόγως. Τα δεδομένα αυτά θα αναλυθούν από την Κοινοπραξία «Ευκλείδης», μια ομάδα που αποτελείται από περισσότερους από 2.000 επιστήμονες, προερχόμενους από περισσότερα από 300 Ινστιτούτα της Ευρώπης, των ΗΠΑ, του Καναδά και της Ιαπωνίας.
Καθώς η αποστολή εξελίσσεται, ο θησαυρός δεδομένων του «Ευκλείδη» θα κοινοποιείται ανά έτος και θα είναι προσβάσιμος από την παγκόσμια επιστημονική κοινότητα μέσω του Επιστημονικού Αρχείου που φιλοξενείται στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Διαστημικής Αστρονομίας της ESA στην Ισπανία.
«Αυτή είναι μια μεγάλη στιγμή για την επιστήμη, μια στιγμή που περιμέναμε εδώ και καιρό: η εκτόξευση του «Ευκλείδη», με αποστολή την αποκρυπτογράφηση του παζλ της σκοτεινής ύλης και της σκοτεινής ενέργειας», δήλωσε ο René Laureijs, Επιστήμονας του Προγράμματος «Ευκλείδης» της ESA. «Το μεγάλο μυστήριο των θεμελιωδών συστατικών του Σύμπαντος μάς κοιτάζει κατάματα, προσφέροντάς μας μια τρομερή πρόκληση. Χάρη στο προηγμένο τηλεσκόπιο και τα ισχυρά επιστημονικά όργανα, ο Ευκλείδης είναι έτοιμος να μας βοηθήσει να ξεδιαλύνουμε αυτό το μυστήριο.»
Ταξίδι προς το σημείο Lagrange 2 (L2)
Κατά τις επόμενες τέσσερις εβδομάδες, ο «Ευκλείδης» θα ταξιδέψει προς το σημείο Lagrange (Λαγκράνζ) 2, ένα σημείο ισορροπίας του συστήματος Ήλιου-Γης που βρίσκεται 1,5 εκατομμύριο χιλιόμετρα από τη Γη (περίπου τέσσερις φορές την απόσταση Γης-Σελήνης) στην αντίθετη κατεύθυνση από τον Ήλιο. Το L2 περιστρέφεται γύρω από τον Ήλιο μαζί με τη Γη. Κατά τη διάρκεια της τροχιάς του Ευκλείδη στο L2, η ηλιακή ασπίδα του Ευκλείδη θα μπλοκάρει πάντα το φως από τον Ήλιο, τη Γη και τη Σελήνη ενώ το διαστημόπλοιο θα στρέφει το τηλεσκόπιό του προς το βαθύ διάστημα, εξασφαλίζοντας υψηλό επίπεδο σταθερότητας για τα όργανά του.
Εκεί, ο «Ευκλείδης» θα κινηθεί σε τροχιά γύρω από αυτό το σημείο και οι ελεγκτές της αποστολής θα ξεκινήσουν τις δραστηριότητες για να επαληθεύσουν όλες τις λειτουργίες του διαστημικού σκάφους, να ελέγξουν το τηλεσκόπιο και, τέλος, να ενεργοποιήσουν τα επιστημονικά όργανα. Στη συνέχεια, επιστήμονες και μηχανικοί θα συμμετάσχουν σε μια εντατική δίμηνη φάση δοκιμών και βαθμονόμησης των επιστημονικών οργάνων του «Ευκλείδη» στα πλαίσια της προετοιμασίας τους για τις συνήθεις παρατηρήσεις. Κατά τα επόμενα έξι χρόνια, ο «Ευκλείδης» θα ερευνήσει το ένα τρίτο του ουρανού με πρωτοφανή ακρίβεια και ευαισθησία.
Το τμήμα του ουρανού που θα χαρτογραφήσει ο Ευκλείδης σε βίντεο
Ο Ευκλείδης θα σαρώσει τον νυχτερινό ουρανό, συνδυάζοντας ξεχωριστές μετρήσεις για να σχηματίσει τη μεγαλύτερη κοσμολογική έρευνα που έγινε ποτέ στο ορατό και στο εγγύς υπέρυθρο. Το παρακάτω κινούμενο σχέδιο της ESA δείχνει τις περιοχές που θα καλύψει. Οι διαφορετικές αποχρώσεις του γκρι απεικονίζουν την περιοχή του ουρανού που θα καλύπτεται κατά την εξαετή έρευνα του Ευκλείδη.
Συνολικά, ο Ευκλείδης θα σαρώσει πάνω από το 35% του ουρανού, εστιάζοντας στις εξωγαλαξιακές πηγές. Αυτή είναι η μεγαλύτερη περιοχή που μπορεί να καλύψει αποφεύγοντας την υπερβολική φωτεινότητα του γαλαξία του Γαλαξία (οριζόντια φωτεινή γραμμή), του μεγαλύτερου δορυφορικού γαλαξία του (φωτεινό σημείο κάτω δεξιά) και της σκόνης και των πηγών στο επίπεδο του ηλιακού μας συστήματος (διαγώνια φωτεινή γραμμή).
Σχετικά με την αποστολή «Ευκλείδης»
Το πρόγραμμα «Ευκλείδης» είναι μια ευρωπαϊκή αποστολή που δρομολογήθηκε και λειτουργεί από την ESA, με συνεισφορές από τη NASA. Η Κοινοπραξία «Ευκλείδης» είναι υπεύθυνη για την παροχή των επιστημονικών οργάνων και την ανάλυση επιστημονικών δεδομένων. Η ESA επέλεξε την Thales Alenia Space ως κύριο ανάδοχο για την κατασκευή του δορυφόρου και της μονάδας υπηρεσιών του, ενώ η Airbus Defense and Space επιλέχθηκε για την ανάπτυξη της μονάδας ωφέλιμου φορτίου, συμπεριλαμβανομένου του τηλεσκοπίου. Η NASA παρείχε τους ανιχνευτές του Φασματόμετρου και Φωτόμετρου Εγγύς Υπέρυθρου, NISP. Ο «Ευκλείδης» είναι μια αποστολή μεσαίας κατηγορίας που εντάσσεται στο Διαστημικό Πρόγραμμα Cosmic Vision της ESA.
«Η αποστολή «Ευκλείδης» είναι το αποτέλεσμα του πάθους και της τεχνογνωσίας όσων συνέβαλαν στη σχεδίαση και κατασκευή αυτού του εξελιγμένου διαστημικού τηλεσκοπίου, των ικανοτήτων της ομάδας πτητικών λειτουργιών μας και του ερευνητικού πνεύματος της επιστημονικής κοινότητας», δήλωσε ο Giuseppe Racca, Διευθυντής του Προγράμματος «Ευκλείδης» της ESA. «Υπήρξαν πολλές προκλήσεις κατά την υλοποίηση του έργου, αλλά εργαστήκαμε όλοι σκληρά ώστε να πραγματοποιήσουμε σήμερα με επιτυχία αυτή την εκτόξευση-ορόσημο μαζί με τους εταίρους της Κοινοπραξίας «Ευκλείδης» και της NASA».
Η Κοινοπραξία «Ευκλείδης» συνεισέφερε με δύο εξαιρετικά προηγμένα επιστημονικά όργανα: την κάμερα ορατού μήκους κύματος (VIS) και το Φασματόμετρο και φωτόμετρο εγγύς υπέρυθρου (NISP). Η NASA παρείχε τους ανιχνευτές για το NISP.
«Η επιτυχημένη εκτόξευση του «Ευκλείδη» σηματοδοτεί την αρχή μιας νέας επιστημονικής προσπάθειας, η οποία θα μας βοηθήσει να απαντήσουμε σε ένα από τα πιο συναρπαστικά ερωτήματα της σύγχρονης επιστήμης», σύμφωνα με τον Γενικό Διευθυντή της ESA Josef Aschbacher. «Η αποστολή «Ευκλείδης» κατέστη δυνατή με τη συμβολή της ηγεσίας της ESA, την προσπάθεια και την τεχνογνωσία εκατοντάδων ευρωπαϊκών βιομηχανικών και επιστημονικών ιδρυμάτων, καθώς και με τη συμβολή διεθνών συνεργασιών. Η αναζήτηση απαντήσεων σε θεμελιώδεις ερωτήσεις σχετικά με τον κόσμο μας είναι αυτό που μας κάνει να είμαστε άνθρωποι. Και, συχνά, είναι αυτό που υποκινεί την πρόοδο της επιστήμης και την ανάπτυξη νέων, ισχυρών τεχνολογιών μεγάλης εμβέλειας. Η ESA δεσμεύεται να επεκτείνει τις διαστημικές φιλοδοξίες και επιτυχίες της Ευρώπης για τις μελλοντικές γενιές».